کولبران، نان‌آوران و زحمتکشانی با کمرهای تا شده
زمینه‌های شکل‌گیری
افزایش شکاف طبقاتی و گسترش فقر در ایران بدلیل چپاول و غارت اموال و ثروتهای مردم توسط حاکمیت دیکتاتوری ولایت فقیه و پاسدارانش، نرخ بیکاری را افزایش داده است. این پدیده، اشتغال‌یابی را به مشغله جوانان بدل کرده و تلاش اقشار مختلف مردم برای کسب روزی، آنها را به یافتن شغل‌های کاذب واداشته است.
در شرایطی که چنگالهای خونین پاسداران، در تاروپود اقتصاد کشور تا اعماق فرورفته، راهی برای اشتغال جوانان باقی نمانده، کولبری، تبدیل به یک شغل شده است.
کولبری، یکی از این شغل‌های کاذبی است که چند سالی‌ست تحت حاکمیت فاشیسم دینی حاکم بر ایران، مردم شهرهای مرزی، به خصوص در استانهای کردستان و آذربایجان غربی، با آن امرار معاش می‌کنند.
کولبر یا کوله‌بر، به افرادی گفته می‌شود که بدلیل فقر و ناچاری برای کسب درآمد و گذران زندگی خود با پای پیاده و بر روی دوش خود اقدام به حمل اجناس و عبور دادن آنها از مرز می‌کنند. کولبران اساسا در استانهای کردستان، کرمانشاه و آذربایجان غربی زندگی می‌کنند.
نرخ بیکاری در کردستان در تابستان ۹۸ بیشتر از ۱۲.۲ درصد ارزیابی شده است. بنابراین، شغل کولبری، تنها چاره بسیاری از مردم محروم و جوانان بیکار در مناطق مرزی برای غلبه بر گرسنگی خود و خانواده‌شان است.
تاکنون مدار وضعیت نگران‌کننده زندگی در استانهای مرزی، تغییری نکرده است. بسیاری از مردم در کردستان، آذربایحان غربی، سیستان و بلوچستان، کرمانشاه و… سال‌هاست به کولبری و سوختبری به عنوان تنها ره‌یافت زندگی خود می‌نگرند.
زنان کولبر
شدت فشار معاش زندگی و وخیم‌تر شدن شرایط اقتصادی در مناطق مرزی غرب کشور، کولبری را از شغل مردانه خارج کرده و اکنون زنان ایرانی نیز به کولبری در روستاهای مرزی استانهای غرب کشور می‌پردازند.
زنان هم‌پای مردان، بارهای سنگین را در مسیرهای صعب‌العبور و سخت کوه‌های مرزی غرب کشور به دوش می‌کشند تا بچه‌هایشان را سیر کنند.
گاهی وقت‌ها زنان کولبر مجبورند برای رد کردن موانع جنسیتی، در لباس مردانه به صفوف کولبران بپیوندند.
آمار کشته و زخمی شدن کولبران و کاسبکاران در سال میلادی ۲۰۱۹
وبسایت کردپا که خبرهای مربوط به مناطق کردنشین غرب کشور را پوشش می‌دهد در یک گزارش تفکیکی ـ آماری، به انتشار آمار کشته و زخمی‌شدن کولبران و کاسبکاران در سال گذشته میلادی (٢٠١٩) در استانهای آذربایجان غربی، کردستان و کرمانشاه ایران پرداخته است.
مطابق این آمار طی سال گذشته میلادی ۲۵۰ کولبر و ۲۰ کاسبکار کشته و زخمی شده‌اند. کردپا این آمار را با استفاده از منابع موثق گردآوری کرده و تفکیک آمار با توجه به مشخصات در دسترس افراد بوده است.
لیست اسامی کولبران
بنا به گزارش سازمان حقوق بشری هه نگاو، طی سال ۲۰۲۰ میلادی، دهها کولبر و کاسبکار در مرزهای کردستان، با شلیک مستقیم نیروهای مسلح از پای در آمدند. گزارش هه نگاوه می‌افزاید: در سال ۲۰۲۰، دست کم ۲۴۰ کولبر و کاسبکار زحمتکش و محروم، در منطقه کردستان کشته یا زخمی شده‌اند. از این میان، تعداد ۵۹ نفر، بر اثر شلیک مأموران مسلح به قتل رسیده و ۱۸۱ نفر مجروح شده‌اند. آمار جان باختگان و مجروحین کولبران و کاسبکاران در سال ۲۰۲۰، نسبت به سال ۲۰۱۹، با افزایش مواجه بوده‌است.
افزایش شمار جان باختگان و مجروحین در میان کولبران و کاسبکاران در سال ۲۰۲۰، در شرایطی است که طی این سال، بدلیل شیوع کرونا و مسدود شدن مرزها، نزدیک به دوماه، کار کولبران و کاسبکاران تعطیل بوده است.
گزارش سازمان حقوق بشری هه نگاوه سپس، به شرح زیر به تجزیه و تحلیل این آمار تکان دهنده می‌پردازد:
علت مرگ یا مجروحیت
شلیک مستقیم نیروهای مسلح: ۱۹۹مورد (۴۹ کشته و ۱۵۰ زخمی) معادل ۸۳٪ کل موارد.
حوادث طبیعی: ۲۰مورد (۶ کشته و ۱۴ زخمی) معادل ۸.۵٪ کل موارد.
انفجار مین: ۵مورد (۵ زخمی) معادل ۲٪ کل موارد.
سانحه رانندگی: ۱۳مورد (۴ کشته و ۹ زخمی) معادل ۵.۵٪ کل موارد.
ضرب‌وشتم توسط نیروهای مسلح: ٣مورد (۳ زخمی) معاد ١٪ کل موارد.
تفکیک بر حسب استان
استان آذربایجان‌غربی (ارومیه): ۱۱۴مورد (۴۰ کشته و ۷۴ زخمی).
استان کُردستان (سنندج): ۶۰مورد (۱۴ کشته و ۴۶ زخمی).
استان کرمانشاه (کرماشان): ۶۶مورد (۵ کشته و ۶۱ زخمی).
کشته و زخمی شدن ۱۶ کولبر با شلیک مستقیم نیروهای مسلح ترکیه
گزارش این سازمان حقوق بشری اضافه می کند که طی سال۲۰۲۰، شمار کولبرهایی که در مرزهای ارومیه با شلیک مستقیم نیروهای مسلح ترکیه کشته و یا زخمی شده‌اند نیز افزایش چشمگیری یافته است.
طی سال ۲۰۲۰، دست کم ۱۶ کولبر در مرزهای استان آذربایجان‌غربی، مورد اصابت شلیک نیروهای مسلح ترکیه واقع شده‌اند. از این تعداد، که ۶ نفر جان باخته و ۱۰ نفر مجروح شده‌اند.
کشته و زخمی شدن ۱۲ کاسبکار در جاده‌ها
بر اساس این گزارش، طی سال۲۰۲۰، دست کم، ۱۰ کاسبکار در کردستان یا سایر استان‌ها، با شلیک نیروهای مسلح یا بر اثر حادثه رانندگی در حین تعقیب و گریز نیروهای امنیتی، جان باخته و ۲ نفر مجروح شده‌اند.
کشته و زخمی شدن پنج کولبر نوجوان در سال٢٠٢٠
از میان کولبران قربانی در سال۲۰۲۰، دست کم پنج کولبر و کاسبکار نوجوان که سن آنها زیر ۱۸ساله بوده قربانی شده‌اند. از این میان، یک کولبر نوجوان، جان خود را از دست داده و ۴ نفر دیگر مجروح شده‌اند.
همراه با کولبران ، فیلمی از محرومیتها و محدودیتهای ظالمانه
سفری مستند، پا به پای با کولبران در کوهستانهای غرب ایران
رویکرد دولت با شغل کولبری
نهادهای حکومتی با دادن رنگ امنیتی به کولبری، کسانی که به این کار پرریسک و خطر مشغول هستند را در گذرگاه‌های مرزی هدف تیراندازی خود قرار می‌دهند.
مسئولان حکومتی تاکنون جز وعده‌های بسیار و تکراری، کاری انجام نداده‌اند. کمتر هفته‌ای است که آمار و ارقام مرگ دلخراش کولبران منتشر نشود.
دام طبیعت برای کولبران
علاوه بر گلوله ماموران امنیتی و مرزبانی، ارتفاعات غرب کشور نیز همه ساله جان دهها کولبر را در حوادث طبیعی می‌گیرد.
داستان مرگ فرهاد و آزاد خسروی، دو برادر نوجوانی که در سرما و برف یخ زدند، هنوز از خاطره‌ها نرفته است. آنها برای تامین زندگی خانواده‌شان اینچنین حین کولبری به کام مرگ رفتند.
سرنوشت کولبران
به گفته فعالان حوزه حقوق بشر در کردستان، هر بار که کولبران برای کار می‌روند، خبرهای تلخ و ناراحت کننده‌ای از آنها سرتیتر رسانه‌ها می‌شود.
به نظر می‌رسد که کولبران سرنوشتی جز مرگ در انتظارشان نیست؛ جان‌باختن و زخمی شدن در اثر شلیک نیروهای مرزی و انفجار مین و یا مرگ و مصدومیت ناشی از سقوط از پرتگاه‌ها، ریزش بهمن و غرق شدن در رودخانه‌ها.