به بهانه ۲ مرداد سالروز درگذشت احمد شاملو؛ آخرین عکس احمد شاملو؛ این عکس ۲۰ روز قبل از مرگ او و زمانیکه پای راستش را بخاطر پیشرفت بیماری دیابت قطع کرده بودند گرفته شده
این عکس به درخواست آیدا، ۲۰ روز قبل از مرگش توسط فخرالدین فخرالدینی در خانه احمد شاملو گرفته شد. شاملو در حالیکه به تازگی یک پایش را بخاطر پیشرفت دیابت قطع کرده بودند بر روی ویلچر قرار داشت و نه با کسی حرف می‌زد و نه نگاه می‌کرد.
احمد شاملو یکی از شاعران و روشنفکران برجسته معاصر ایران که با وجود همه تلاش‌های هر دو دیکتاتوری حاکم طی سده اخیر در ایران به آنان پاسخ «نه» داد. اگر چه نام شاملو به عنوان یک شاعر در ذهن و ضمیر مردم حک شده است، اما احمد شاملو فقط یک شاعر نبود. بلکه او نویسنده و روشنفکری بود که می‌توان او را عصاره روشنفکری ایران یافت که برغم همه طوفان‌های فکری که در طول حیاتش از سر گذراند، فردی آرمان‌خواه بود.
احمد شاملو ملقب به «الف-بامداد» در روز ۲۱ آذر ۱۳۰۴، در تهران متولد شد. پدرش حیدر نام داشت و یکی از افسران ارتش بود. بدلیل شغل پدر و مأموریت‌هایی که می‌رفت، دوران کودکی شاملو نیز با سفر همراه بود. این دوران را در شهرهایی چون رشت، سمیرم، خاش، زاهدان، مشهد، بیرجند، اصفهان، آباده و شیراز گذراند.
- فیلم سخنان تاریخی احمد شاملو درباره رفراندوم جمهوری اسلامی سال ۵۸ و کلاهی که سر مردم رفت
- نمی‌خواهیم بمیریم! اعدام نکنید! گفتند: «دشمنید! دشمنید! خلقان را دشمنید!» شعر با صدای احمد شاملو – کلیپ
دوران تحصیلی و فعالیت‌های سیاسی شاملو
شاملو بدلیل شغل پدرش، دوران دبستان را در شهرهای خاش، زاهدان و مشهد گذراند. دوران دبیرستان را نیز در بیرجند، مشهد، گرگان و تهران گذراند. به دلیل علاقه به زبان آلمانی و تشویق خانواده، در هنرستان صنعتی ایران و آلمان ثبت نام کرد و زبان آلمانی را در آنجا آموخت.
این دوران به سادگی و معمولی نگذشت. احمد شاملو در کلاس سوم دبیرستان بود که با شروع جنگ جهانی دوم، متفقین وارد ایران شدند. شاملو که در فعالیت‌های سیاسی علیه متفقین فعال شده بود، در تهران دستگیر و پس از بازداشت در شهربانی تهران، به زندان شوروی در رشت منتقل گردید. پس از آزادی از زندان، همراه خانواده به ارومیه رفتن و کلاس چهارم دبیرستان را شروع کرد. این زمان مصادف با به قدرت رسیدن پیشه‌وری و فرقه دمکرات آذربایجان بود. در همین ایام بود که او به همراه پدرش دستگیر شد و تا مرحله مقابل جوخه آتش قرار گرفتن هم پیش رفت. تقدیر چنین بود که او بخاطر تصمیمات مقامات بالاتر زنده ماند و سرانجام آزاد شده و به تهران بازگشت. از این پس، شاملو برای همیشه ترک تحصیل نموده و در یک کتاب‌فروشی مشغول کار شد.
در سال ۱۳۳۲، با شکل‌گیری کودتا علیه دکتر مصدق در ۲۸ مرداد، فضای سیاسی ایران بشدت تحت‌تأثیر قرار گرفت. یورش به مطبوعات و چاپخانه‌ها و دستگیری روشنفکران بالا گرفت. شاملو در این ایام مجموعه شعر «آهن‌ها و احساس» را به زیر چاپ برده بود. اما توسط پلیس سوزانده شد. دو ترجمه از زیگموند موریس و مور یوکایی بنامهای «طلا در لجن» و «پسران مردی که قلبش از سنگ بود» را نیز در دست داشت. اما بدلیل شرایط سیاسی کشور به چاپ نرسیدند و بعد از گذشت پنجاه سال به چاپ رسیدند.
جایگاه احمد شاملو در ادبیات فارسی ایران
احمد شاملو از جمله شاعران ایرانی است که مانند نیما یوشیج، نقش ویژه‌ای در ادبیات فارسی و حرکت آن بسوی تکامل ادبی دارد. وی در سال ۱۳۲۵ با نیما آشنا شد و با شجاعتی که نیما در خلق شعر نو در ادبیات فارسی داشت، شاملو نیز راه استاد را ادامه داد. شاملو با تکامل شعر نوی تازه متولد شده، در ادامه راه نیما، نظم کهن شعر را به چالش کشید. اگرچه مدعیان او را به آنارشی در شعر و ادبیات متهم می‌کردند، اما او شجاعت آنرا داشت تا با ساختار شکنی در شعر فارسی، آنرا از حصاری سنتی خارج نماید. شعر نو در ایران، توسط نیما خلق شد، اما احمد شاملو بود که به آن ساختار داد و موجب تکاملش گردید.
حوزه‌های فعالیت احمد شاملو
شاملو صرفا یک شاعر نبود. هنر و ویژگی او در باوری شعر نو در زبان فارسی نبود. بقول خودش؛ به هر شاخه‌ای پریده و به هر دانه‌ای نوکی زده است. او شاعر، نویسنده، روزنامه‌نگار، مترجم و یک منتقد ادبی است. البته باید سابقه فعالیت‌های سیاسی و سیر جریانی را که در این مسیر طی نموده است را نیز در نظر داشته باشیم. اگرچه وزارت ارشاد حکومت آخوندی تلاش زیادی نمود که او را جذب خود نماید و از شهرت سود وی ببرد. اما شاملو مردمی‌تر و دلسوخته‌تر از آن بود که ماهیت پلید حکومت آخوندی را نشناسد. او با پذیرش فشارها و محرومیت‌هایی که برایش در این مسیر وجود داشت، صف خود را از صف مردم جدا ننمود و به دیکتاتور یک «نه» تاریخی گفت.
آثار احمد شاملو
شاملو آثار ادبی زیادی از خود باقی گذاشت که از سرمایه‌های ادبیات زبان فارسی بشمار می‌روند. برخی از این آثار به زبان‌های: سوئدی، انگلیسی، ژاپنی، فرانسوی، اسپانیایی، آلمانی، روسی، ارمنی، هلندی، رومانیایی، فنلاندی، کردی و ترکی ترجمه شده‌اند.
حماسه گیل‌گمش از جمله قدیمی‌ترین متن‌های حماسی و اسطوره‌ای جهان است که شاملو با شیوایی آنرا به فارسی ترجمه کرده است. از جمله آثار ناب و مشهور او «ترانه شرقی و اشعار دیگر» است که از سروده‌های شاعر اسپانیایی گارسیا لورکا می‌باشد. شاملو اشعار این اثر را با صدای خودش اجرا کرده است که مورد استقبال زیادی قرار گرفته است.
آثار شاملو به چند دسته تقسیم می‌شوند:
-مجموعه اشعار
-ترجمه اشعار شاعران ملل دیگر
-قصه و شعر برای کودکان
-مقالات
-نمایشنامه‌ها و فیلم‌نامه‌ها
احمد شاملو و آیدا
آیدا همسر شاملو، نقش بسزایی در تغییر شخصیت و رشد و بالندگی شاملو داشت. اگرچه اشعاری که شاملو قبل از آشنایی با آیدا سروده است از ارزش‌های ادبی ایران محسوب می‌شوند. اما شاملو با عشقش به آیدا، روحی عاصی در کالبد نیمه جان شعر معاصر دمید.
سرانجام و مرگ شاملو
شاملو پس از انقلاب ضدسلطنتی سفرهای متعددی به اروپا و آمریکا داشت. در برنامه‌های فرهنگی متعددی شرکت کرد و مورد استقبال زیادی قرار گرفت. اما در سال ۱۳۷۰، بعد از سه سال دوری از کشور به ایران بازگشت و تا آخر عمر دیگر سفری به خارج کشور نداشت. اگرچه سال‌های آخر عمر شاملو در انزوایی تحمیل شده بر او گذشت، اما خودش نیز دیگر تمایلی برای سفر به خارج کشور نداشت. بیماری مرض قند نیز شدیدا او را آزار می‌داد و روز و شب‌های دردناکی را می‌گذراند.
در اردیبهشت سال ۷۶، با شدت پیدا کردن بیماریش، به بیمارستان ایران‌مهر تهران منتقل شد. پزشکان معالج تشخیص دادند که برای حفظ جانش، پای راست او را از زانو قطع کنند و اینکار انجام شد. هرچند که شاملو با پیکری مجروح هنوز شور نوشتن و خلق آثار جدید را در خود داشت. اما در آخرین اثری که دنبال می‌کرد و موضوع آن شیوه نگارش و خط فارسی بود، در روز دوم مرداد سال ۱۳۷۹، در منزلش واقع در فردیس کرج، زندگی را بدرود گفت. پیکر احمد شاملو را در امامزاده طاهر کرج بخاک سپردند که میعادگاه دوستداران شعر و ادب فارسی است.
اینستاگرام ایران کارگر: https://www.instagram.com/irankargar2019
به کانال تلگرام ایران کارگر بپیوندید https://t.me/IranKargar96
