سوختبری شغل کاذب و مرگبار

سوختبری شغل کاذب و مرگ‌باری است که شهروندان بلوچ در ایران به اجبار به آن روی آورده‌اند. سوختبری از عرصه‌هایی است که بسیاری برای تامین حداقل‌های زندگی خود و خانواده‌شان ناگزیر به آن روی می‌آورند.

سوختبران از مرزهای دریایی و یا زمینی به این کار مشغولند. در مرزهای دریایی این کار با استفاده از لنج صورت می‌گیرد. در مرزهای زمینی هم سوختبری با ماشین، موتور، الاغ و یا قاطر انجام می‌شود.

هر سال ده‌ها سوختبر بعلت دیر رسیدن به مراکز درمانی، واژگونی و یا آتش گرفتن خودرو جان خود را از دست می‌دهند. برای نمونه در سال ۹۸ بیش از ۳۰ سوختبر بر اثر تیراندازی مستقیم و یا واژگونی خودرو جان خود را از دست داده‌ و در همان سال ۳۲ سوختبر دیگر نیز زخمی شدند.

سوختبری با قدمتی ۲۰ ساله

سوختبری در بلوچستان ایران، از ۲ دهه پیش با بروز خشکسالی و تشدید بیکاری در میان جوانان بیکار، رایج شد. استان سیستان و بلوچستان بالاترین میزان فقر و بیکاری را در کشور دارد. این استان از نظر توسعه نیافتگی در کل کشور رتبه اول را به خود اختصاص داده است. در این مناطق مردم از کمترین امکانات اولیه‌ی زندگی محروم هستند. کمبود آب آشامیدنی، خرابی جاده‌های مواصلاتی، فقر و بیکاری از مشکلات اصلی مردم این منطقه است. بسیاری از کودکان بدلیل نبودن مدرسه از تحصیل باز می‌مانند. البته جوانانی هم که تحصیلات دانشگاهی خود را به پایان برده‌اند، از بیکاری مجبور به سوختبری می‌شوند. با وخیم‌تر شدن وضعیت اقتصادی بسیاری از کارگران بیکار شده به کار سوختبری مشغول شده‌اند.

آمار دستکم ۵۰۰ هزار نفری شاغل به سوختبری

آمار دقیقی از تعداد سوختبران در دسترس نیست. گفته می‌شود حدود ۵۰۰ هزار خودرو مشغول به کار سوختبری هستند. هر خودرو به طور متوسط معیشت ۳ الی ۴ خانواده را تامین می‌کند.

سوختبران مانند کولبران همواره تحت سرکوب مأمورین امنیتی جمهوری اسلامی قرار دارند. خودروی سوختبران بعد از هدف قرار گرفتن توسط نیروهای امنیتی واژگون شده و یا در اثر انفجار آتش می‌گیرد.

هر سال ده‌ها سوختبر بعلت دیر رسیدن به مراکز درمانی، واژگونی و یا آتش گرفتن خودرو جان خود را از دست می‌دهند. برای نمونه در سال ۹۸ بیش از ۳۰ سوختبر بر اثر تیراندازی مستقیم و یا واژگونی خودرو جان خود را از دست داده‌اند. دراین سال ۳۲ سوختبر دیگر هم زخمی شده‌اند.

طرح رزاق

سپاه پاسداران قاچاقچی اصلی سوخت در سیستان و بلوچستان است. تانکرهای حاوی سوخت متعلق به سپاه روزانه از معابر اصلی و فرعی به سمت پاکستان در رفت و آمد هستند. اما دولت برای گرفتن حق حساب از سوختبران محرومی که از بیکاری به این کار مبادرت می‌کنند، طرحی را برای سوختبری ارائه داد که آن را «رزاق» نامیده بود. در این طرح به هر خانواده مرزنشین در هفته ۲۰۰ لیتر گازوئیل داده می‌شد. آنها این سهیمه را در ۵ کیلومتری مرز تحویل می‌گیرند تا از طریق گذرگاه‌های تعیین شده به پاکستان منتقل کنند. این طرح پس از قتل عام سوختبران در گذرگاه شمسر، بی اعتبار شد.

جان باختن بیش از ۳۰ سوختبر در سال

آمار دقیق و اعلام شده از تعداد کشته شدگان سوختبر در سالهای گذشته در دسترس نیست. اما هر سال بیش از ۳۰ سوختبر بر اثر شلیک مأمورین انتظامی و امنیتی جان خود را از دست می‌دهند.

سپاه پاسداران با مین‌گذاری معابر عبور این سوختبران، باعث کشته و زخمی شدن آنها می‌شود. بسیاری از آنها بدلیل حمل سوخت همواره در نگرانی هستند. اما با این حال برای گذران زندگی و فراهم آوردن معیشت خانواده خود، در حالی که همواره جانشان در خطر است، دست به ریسک بزرگی در انتقال سوخت می‌زنند.

روز ۴ اسفند ۱۳۹۹ سپاه پاسداران اقدام به تیراندازی به سمت سوختبران بلوچ در نقطه صفر مرزی «آسکان» نمود. در این تیراندازی دست‌کم ۱۷ نفر از سوخت‌بران کشته شده و نزدیک به ۵۰ تن نیز زخمی شدند. به دنبال انتشار تصاویر کشته‌شدگان، برای تجمع «در حمایت از سوخت‌بران و خانواده قربانیان» فراخوان‌هایی صادر شد.

صبح روز ۵ اسفند ۱۳۹۹، مردم سراوان در اعتراض به کشتار سوختبران در مقابل ساختمان فرمانداری این شهر تجمع کردند. نیروهای انتظامی و امنیتی با گلوله‌های ساچمه‌ای و گاز اشک‌آور به معترضان حمله کردند. نیروهای امنیتی در این حمله شماری از مردم معترض را دستگیر کردند.

این اعتراضات به شهرهای دیگر استان از جمله ایرانشهر، قلعه بید، شورو، زاهدان، سرجنگل و میرجاوه گسترش پیدا کرد. به گفته فعالان حقوق بشر در این اعتراضات بیش از ۱۰ نفر جان خود را بر اثر شلیک مأمورین و نیروهای سپاه از دست دادند. یکی از جانباختگان کودکی ۱۳ ساله به نام حسن محمدزهی از روستای شورو زاهدان بود. وی بدست نیروهای امنیتی و با تیر جنگی کشته شد.

برخی منابع و لینکها

• درگیری و آتش زدن پاسگاه هشتبندی میناب پس‌از قتل دو جوان سوختبر توسط نیروهای امنیتی – فیلم
• فیلم مواجهه کودکان شجاع بلوچ با تیرکمان با پاسدارانی که با سلاح شلیک می‌کنند
• فیلم محاصره پادگان سپاه توسط جوانان سراوان و اعزام خودروهای زرهی برای مقابله با جوانان
• فیلمهای آتش زدن خودروهای انتظامی و سقوط فرمانداری سراوان توسط مردم بدنبال کشتار سوختبران