دستفروشی در ایران؛ عوامل و ریشه‌های آن
دستفروشی نه تنها یک پدیده اجتماعی بلکه یک پدیده اقتصادی نیز هست. علت اصلی دستفروشی هرگز تمایل و خواسته خود دستفروشان نیست. دستفروشی خود یک آسیب اجتماعی نیست اما ناشی از آسیب‌ها و ناهنجاری‌های مختلف در پیکره جامعه است. که از آن جمله موارد زیر را می‌توان نام برد:
۱ـ بیکاری و بی‌ثباتی شغلی
۲ـ حاشیه نشینی
۳ ـ فقر شدید
۴ـ عدم وجود یک تامین اجتماعی کارآمد و واقعی
۵ـ حاکمیتی فاسد و مستبد
قسمت بسیار تکان دهنده این است که در جامعه ایران هر چه بیشتر به علتهای این پدیده پرداخته شود، بیشتر آشکار می شود که علت اصلی دستفروشی نه تمایل و خواسته خود دستفروشان بلکه محصول کارکرد ویرانگر حاکمیت ولی فقیه و ارگانهای دولتی است که باعث گسترش آن شده اند.
یعنی دقیقا همانهایی که دستور ضرب و شتم و غارت بساط‌ها را داده و وسایل دستفروشان را در جوی خیابانها می‌ریزند، همانهایی که در موارد متعددی باعث قتل دستفروشان شده و یا آنها را به خودکشی و خودسوزی سوق می‌دهند، خودشان – اگر نه حتی فرد خودشان- ولی سیستمی که آنها عاملان و مزدوران آن هستند، باعث و بانی آن هستند. اما مقامات و نهادهای تبلیغاتی آنان با فریبکاری و دروغگویی اینطور القا می کنند که دستفروشان خود خواهان و مشتاق چنین نحوه زندگی و طرز کار پر مشقتی هستند، تا زمینه سرکوب آنان را بیشتر فراهم کنند و از طرفی جرائم خود را بپوشانند.
سرکوب ظالمانه دستفروشان
رفتارهای ضربتی و خشن ماموران نیروی انتظامی و شهرداری با دستفروشان که گاه شکل بسیار وحشیانه‌ای به خود گرفته و با ضرب و شتم دستفروشان محروم همراه است به یک الگو در برخورد با دستفروشان در این حاکمیت تبدیل شده است.
استیصال برخی از شهروندان در امرار معاش و بن‌بست در مسیر ادامه زندگی گاه آنان را به سوی خودسوزی به عنوان تنها راه و یک ابزار اعتراض اجتماعی سوق می دهد.
فریادهای تکان‌دهنده یک پیرمرد دستفروش دوره گرد
صحنه باجگیری ماموران شهرداری از دستفروشان محروم
فساد اقتصادی و غارت و چپاول تنیده شده در سرتاپای حاکمیت
دستفروشی در ایران پدیده نوظهوری نیست، اما افزایش شمار دستفروشان به خصوص در کلان شهرها در یک دهه اخیر به نحوی بوده است که بارها شهرداری و شوراهای شهر برای مقابله با آن طرحهایی را تصویب و به اجرا گذارده‌اند، هر چند که هیچ یک از آنان موفقیت‌آمیز نبوده و بر روی کاغذ مانده است.
برای دانستن علت افزایش شمار دستفروشان، کافی است بدانیم که طبق اعلام مرکز آمار ایران از سال ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۷، یعنی به فاصله دوازده‌سال نزدیک به ۱۶ میلیون نفر به جمعیت در سن اشتغال ایران اضافه شده است. یعنی دقیقا نسل دهه شصتیهایی که پس از انقلاب و در پی سیاستهای تشویقی فرزندآوری، جمعیتشان به طور ناگهانی افزایش یافت و در تمام سالهای بعد، از ورود به مدرسه گرفته تا کنکور و دانشگاه، سیاستگذاران را ناچار به اتخاذ تصمیمات مختلفی کرد. از مدرسههای دو شیفته، شمار بالای دانش‌آموزان سر کلاسهای درس، تا رقابت بسیار فشرده در کنکور و شکل‌گیری و تأسیس قارچ گونه شعب دانشگاهی با کیفیت‌های پایین در ساخت و ساز تا سطح علمی بسیار نازل در شهرهای مختلف ایران، همه سیاست‌هایی بوده‌اند که برای این افزایش ناگهانی جمعیت اتخاذ شدند. حالا و در شرایطی که این نسل به سن اشتغال رسیدهاند، حاکمیتی که فساد سرتاپای آن را فراگرفته، توان تامین و ایجاد شغل برای آنان را ندارد. حاکمیتی فرتوت و در سراشیبی سقوط که نقش مردم در آن، تنها برای تثبیت موقعیت دیکتاتوری ولایت فقیه است. پاسخ را البته مردم ایران در ۴۰ سال گذشته در اعتراضات بی وقفه و سراسری خود با هزینه کردن از جان عزیزانشان و در شعارهای «مرگ بر خامنه‌ای» ، «مرگ بر دیکتاتور» بروشنی داده‌اند.
روی آوردن تحصیل کردگان به دستفروشی
در شرایطی که حدود نیمی از فارغ‌التحصیلان کشور نمی‌توانند کاری پیدا کنند و به دلیل رشد اقتصادی منفی هر روز بر تعداد بیکاران اضافه می‌شود، سیاستهای ویرانگر مداخله در کشورهای منطقه و تامین مخارج هنگفت دخالتهای تروریستی طی ۴۰ سال گذشته از یک سو و فساد فراگیر و بی‌لیاقتی مسئولان و دست‌اندرکاران از سوی دیگر، اقتصاد ایران را در ورطه سقوط شتابان قرار داده است. نیروی کار جوان کشور و همچنین بیکارشدگان ناشی از تعطیلی کارخانه‌ها و کارگاه‌های کوچک و بزرگ که روز به روز بر تعداد آنها افزوده می‌شود، به هر دری می‌زنند تا درآمد اندکی داشته باشند. دستفروشی یکی از این درهاست. به همین دلیل بنا به برخی گزارش‌ها تعداد دستفروشان در برخی از مناطق کشور سه برابر شده است. متروی تهران عملا به یک بازار بزرگ تبدیل شده است. دستفروش‌ها در پل‌های عابر پیاده، میدان‌ها، و چهارراه‌ها به چشم می‌خورند. در برخی دوره‌ها تعداد دستفروشان در مناطق مرکزی شهرها آن چنان افزایش می‌یابد که پارکها را پر می‌کنند. به گفته عضو شورای شهر اهواز ۴۰هزار خانوار در این شهر با دستفروشی امرار معاش می‌کنند. در این بین بسیاری از کودکان کار علاوه زباله گردی عمدتا به دستفروشی مشغول هستند.
برخی منابع و لینکها
اینجا تهران است پایتخت ایران،نمای تکان‌دهنده بلوار کشاورز و دستفروشان آن،مشکل کجاست؟ کلیپ
فقر کارگران روزمزد و دستفروشان به دلیل خانه‌نشینی ناشی از شیوع کرونا
اعتراض دستفروشان پارکینگ پروانه نسبت به فروش محل امرار معاش خود
یورش وحشیانه نیروهای امنیتی به دستفروشان و کاسبکاران میدان گاز در سنندج
فیلمهای گوشمالی ماموران شهرداری که قصد غارت اموال دستفروشان را داشتند توسط مردم در رشت